Het kerkasiel heeft een aantal theologen verontrust. Marcel Barnard heeft er een artikel over geschreven in Woord en Dienst. Elsbeth Gruteke heeft zijn argumenten overgenomen voor een programma van de EO. De zorg is dat de liturgie hier ingezet wordt als een wapen. Maar hoe werkt dat dan, liturgie als wapen? Ik heb hier een voorbeeld bij.

Daarvoor moet ik iets meer dan een maand terug. Culemborg is in rep en roep. Onverwacht zijn de twee broers Andropov opgepakt en opgesloten in het detentiecentrum Zeist. Binnen twee dagen zullen ze uitgezet worden. De enige concrete actie die de betrokken burgers overblijft is het organiseren van een wake. De tijd is kort, er wordt een facebook event aangemaakt en er worden mails doorgestuurd. De wake zal al de volgende dag zijn.

Ervaren actievoerders in het comité stellen belangrijke vragen. Mag dat zomaar, een wake? Is dat dat niet een soort demonstratie? Moet daar geen vergunning voor worden aangevraagd? Kan dat op deze korte termijn? De Wake groep Zeist wordt opgebeld. Zij hebben hier veel ervaring mee. Demonsteren mag altijd, het blijkt een grondrecht. Wel moet het op tijd gemeld worden bij de bevoegde instantie. Bij een noodwake kan dat natuurlijk niet. Tot nu toe is dat goed gegaan. Aangeraden wordt om geen fakkels te gebruiken, maar electrische waxinelichtjes.

De volgende dag komen er ongeveer dertig mensen bij elkaar op de parkeerplaats voor het detentiecentrum. Het is al donker. Als ze op weg gaan naar de poort gaat deze open en komt er een politiebusje naar buiten rijden.

Het is onduidelijk hoe het werkt met een wake aanmelden. We staan immers wel bij een detentiecentrum. Misschien kan onze demonstratie toch verboden worden. We zouden met teveel kunnen zijn. Een beroep op de openbare orde is altijd mogelijk. En er staat spanning op deze wake. Het is nog maar drie dagen geleden dat een nota van vooraanstaande wetenschappers op het binnenhof is gepresenteerd, die aantoont hoe schadelijk detentie en uitzetting is voor kinderen. Bijna direct zijn de jongens opgepakt, alsof de politiek wil laten zien, dat dit hun niets doet. De publieke verontwaardiging is groot. Zouden de bewakers daarbinnen zich hier zorgen over maken? Zijn ze bang dat het helemaal uit de hand loopt? Hoeveel mensen zitten er eigenlijk in het busje? Zijn ze klaar om te bellen en versterking te vragen?

Binnen de groep zijn veel kerkmensen. Ze hebben vaker samen gedemonstreerd. Bijna intuïtief steken ze hun lichtjes aan, en lopen rustig vooruit. Ze beginnen het Taizé lied te zingen, dat met zijn slepende melodie het protestlied begint te worden van het kinderpardon.

Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur, dat nooit meer dooft.

De mannen in de bus, draaien en het raampje open, en laten de groep voorbij lopen op weg naar het hek. De spanning ebt weg. Ze hebben besloten niet in te grijpen.

Wat gebeurd hier precies? Waarom werkt dit? Waarom heeft het zingen van toch eenvoudig lied zo’n de-escalerend effect? Misschien verklaart de psychologie het wel. Het is lastig geconcentreerd zingende mensen streng aan te spreken. Maar daarmee is niet alles gezegd. Het komt ook door het lied.

Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur, dat nooit meer dooft.

Allereerst wordt het gezongen voor de opgesloten broertjes. Hun situatie is grimmig, en ieder sprankje hoop is nodig voor hen. Maar de actievoerders zingen ook voor henzelf. Ze voelen zich machteloos, en het zingen van het lied geeft ze toch nog de kans iets te doen. Maar het zingen is ook voor de bewakers. Zij voeren hun werk uit, en moeten er voor zorgen dat alles volgens goede orde verloopt. Maar zouden zij er voor gekozen hebben om kinderen op te moeten sluiten. Voor hun is dit waarschijnlijk ook het moeilijkste, misschien donkerste onderdeel van hun werk. Het lied sluit hen ook in.

Als alles duister is, ontsteek dan een lichtend vuur, dat nooit meer dooft.

Het lied zingt van het verlangen naar de vrede, en het is een uitnodiging om aan de vrede bij te dragen. Het stelt bewakers gerust. Het laat zien dat de demonstranten afzien van agressie en nodigt hen uit hetzelfde te doen.

Zo werkt het kerkasiel ook. Het beschermt de familie Tamrazyan tegen de Dienst Terugkeer en Vertrek. Maar het beschermt de DTenV ook tegen het schenden van zijn eigen aard. De dienst is onderdeel van het Ministerie Justitie en Veiligheid en behoort bescherming te bieden aan een ieder die dat nodig heeft. Het beschermt politici tegen hen zelf. Ze hoeven niet, gedreven door angst, onschuldige kinderen schade aan doen.

De liturgie is een wapen, maar gericht op de verdediging. En die is niet alleen voor hen die toevallig in de kerk zitten, maar voor iedereen binnen het bereik van het gezang en het gebed. Dat moeten de gelovigen zich door geen enkele theoloog laten ontnemen.

De basis voor deze blog is het politiek commentaar op de nieuwjaarsbijeenkomst van de ChristenUnie Culemborg in 2019